Namen. We gebruiken ze alle dagen.
Waarom hebben we namen en waar komen ze vandaan.
In een paar delen zal ik trachten uit te leggen wat ik van namen weet of denk te weten.
Onze familienamen zijn pas sinds 1811 beschreven, maar zijn natuurlijk ook veel ouder.
In de 5e eeuw na Chr. hadden de meeste mensen in onze streken maar één naam. Dat was toen meestal voldoende.
St Willibrord bv (omstreeks 700) kreeg gronden van voorname heren in onze streek . Onder andere van Aengilbald. In de giftbrief van hem stonden de getuigen genoemd: Onsbaldus, Eburvines, Edilhardes, Rotbertes, Etrele, Bertlinde. Allen met maar één naam. En met deze ene naam wist men ook wie het was.
Pas in de middeleeuwen werden dat er twee, een voor- en een achternaam of bijnaam. Globaal was dit na Karel de Grote omstreeks 800. Dit omdat er steeds meer mensen kwamen en we nog steeds wilden weten wie wie is.
Vergelijk het met ons dorp. Heel veel mensen heten Smolders en hoe houd je hen dan uit elkaar.
De voornaam en achternaam zijn dan niet meer genoeg en dus komen er ook bijnamen, die weer aangeven van welke tak men afstamt. B.v. Overgrootvader Frans Smolders had diverse kinderen. O.a. Robert, Bert en Lucas. Kinderen van Robert werden de van Robberden. Bert kreeg een zoon Lucas en Lucas van Bert werden de van Luikenberte. Lucas van Lucas werd Luikske en vertakte zich verder naar de rode en de grijze Lucas. Ook is een tak die naar de moeder genoemd werd; Marta Gevers. Enz enz enz.
Dan kom je op een ander ontstaan van namen.
Mijn familie “van Veldhoven” komt uit Deurne/Heeze en omstreeks 1500 was meer dan de helft van Heeze familie.
Dus gaan voornamen een grotere rol spelen. Er is bv Goort Bartels van Velthoven. Hij heette dus Goort en was de zoon van Bartel. Bartelszoon wordt Bartels. De “s” achter een naam is meestal “zoon van”. In skandinavie spreken ze het nog uit: Johansson, zoon van Johan. In Nederland bleef het bij een “s”.
Bij veel vermeldingen uit die tijd wordt de familienaam “van Velthoven” niet meer vermeld, doch alleen de voornaam en van wie men afstamde. Het werd dus Goort Bartels.
Dit gaat zo steeds verder en bij het inschrijven in de burgerlijke stand in 1811 zijn veel van die “zoon van” namen de familienamen geworden: Bartels, Pieters, Janssens of Willems enz. Ook verschrijvingen zijn er. Kwinten is namelijk fonetisch geschreven door de ambtenaar.
Want het moest zijn Quinten. En deze naam komt uit de Teutentaal en betekend “erfdeel”. In Eersel deed men dit wel goed en daar zijn dus veel Quinten. In Westerhoven is het gewoon Kwinten.
Van Veldhoven moet zijn Van Velthoven, maar het dorp Veldhoven werd omstreeks 1800 inmiddels met een “d” geschreven en dus onze familienaam ook. Maar de “d” werd in het verleden niet of nauwelijks gebruikt. Heel onze familie werd oorspronkelijk met een “t” geschreven.
Zo is Claas en Claes hetzelfde. Men kon vroeger geen lang klinkende a schrijven en dus schreef men ae. Hetzelfde met een lang klinkende o die schreef men oi. Zie ook Oisterwijk. De taal en het schrijven hiervan bleven zich steeds aanpassen.
De naam Smolders is op zich wel een vreemd verhaal. Smolders komt van “des molenaars zoon” Maar iedereen noemt de molenaar in Westerhoven “de mulder”. En in Waalre zijn heel veel Smulders wonen, wat ook komt van “des molenaars zoon” heet de molenaar “de molder”.
Je zou dus Smulders in Westerhoven en Smolders in Waalre verwachten. Maar zover ik terug heb kunnen gaan was er in Westerhoven alleen maar Smolders en geen Smulders en in Waalre alleen maar Smulders en geen Smolders.
De volgende keer verder.
Jacques van Veldhoven